Tin tức

Những cái khó của người dạy học

Viết bởi: Lê Quốc Chơn, 04 01 2019

Dạy cái mới phải bắt đầu từ những kiến thức và kỹ năng mà người học đã biết trước. Người dạy xây dựng dần lên trên nền tảng đó sẽ giúp người học dễ tiếp nhận, dễ hiểu, dễ thực hiện. Bởi vì trong não người học đã có một số ít mối liên hệ sẵn có, và các mối liên hệ này có thể còn rời rạc. Xây dựng trên nền tảng kiến thức cũ sẽ giúp người học tiếp nhận dễ dàng, xây dựng được các liên hệ mạnh giữa cái cũ và cái mới, gia cố thêm các mối liên hệ cũ sẵn có giữa các tế bào não. Với số lượng liên hệ lớn, mạnh và chằng chịt, người học sẽ nắm được nhiều thông tin, hiểu sâu kiến thức và thực hành tốt các kỹ năng. Nói như vậy không có nghĩa là dạy học dễ dàng. Thực ra có nhiều cái khó trong dạy học.

Cái khó thứ nhất của người dạy là làm sao nắm rõ kiến thức có trước của người học trong môn học liên quan. Và làm sao xây dựng được mối liên hệ mật thiết giữa cái kiến thức cũ và cái mới hơn, có thể trừu tượng hơn. Một cách đơn giản là nêu các ví dụ thường ngày trong đời sống, những điều bình dị dường như ai cũng biết là điểm bắt đầu thích hợp. Những ví dụ trong công nghiệp và khoa học cũng là những ví dụ điển hình giúp người học làm quen nhanh chóng. Sử dụng các câu hỏi xoay quanh các ví dụ là hình thức khơi màu tương đối tốt khi bắt đầu bài giảng.

Cái khó thứ hai của người dạy là làm sao kích thích được người học thêm tò mò, thêm tham vọng, thêm niềm vui để học tiếp, học sâu hơn qua tự học. Muốn làm được điều này, điều tiên quyết là người dạy phải nắm chắc kiến thức chuyên môn, nắm rõ mối quan hệ giữa các khái niệm trừu tượng, với các sự vật hiện tượng trong đời sống, trong công nghiệp, và trong khoa học. Có như vậy, người dạy mới đủ khả năng kể một câu chuyện. Mỗi bài giảng là một câu chuyện. Kể chuyện càng li kỳ hấp dẫn thì càng thu hút người học, và người học sẽ nhớ lâu, hiểu sâu hơn và tò mò hơn trong cuộc phiêu lưu khám phá thế giới.

Cái khó thứ ba của người dạy là làm sao công tâm trong kiểm tra và cho điểm số. Nói cách khác, đó chính là công bằng trong môi trường giáo dục – một phần của việc thực hiện công bằng xã hội. Dù người dạy có cố gắng nhiều đi chăng nữa, một phần nhỏ cảm tính luôn luôn xí phần trong kiểm tra đánh giá. Để khắc phục điều này, bài kiểm tra hay thi nên có thang điểm đủ chi tiết. Càng chi tiết, sự cảm tính chủ quan trong cho điểm càng giảm. Có nhiều bài kiểm tra, nhiều hình thức kiểm tra cũng là một phần giúp giảm thiểu các sai số trong chấm điểm. Người dạy nên quan tâm điều này, bởi lẽ nếu chúng ta bất công trong cho điểm sẽ vô tình làm cho người học bớt xem trọng sự cố gắng học hành. Bằng mọi cách có thể, người dạy phải chứng minh cho người học thấy rằng nếu cố gắng họ sẽ đạt được kết quả tương ứng với cố gắng đó. Tất nhiên điểm số chỉ là một phần đánh giá rất nhỏ, không thật sự nói lên năng lực của một người. Điểm số chỉ có giá trị tạm thời, tại thời điểm đánh giá trong nội dung học. Vì vậy, khi cho điểm chúng ta cần giữ đúng giá trị của nó tương xứng với sự cố gắng của người học.

Cái khó thứ tư của người dạy học là quy mô lớp học. Lớp học càng đông càng khó dạy. Mỗi người học có khả năng khác nhau và có nền tảng kiến thức khác nhau, đó là chưa nói đến cách học khác nhau. Dạy học một lớp đông khiến người dạy không thể theo dõi chu đáo sự phát triển của mỗi người học. Dạy một lớp học đông là dạy công nghiệp, là cách dạy để tiết kiệm chi phí đào tạo chứ không vì chất lượng giảng dạy. Dạy theo cách này khiến người giỏi khó giỏi thêm, người mất căn bản càng tụt lùi. Bởi vì, chúng ta chỉ dạy cho phần đông người học ở mức trung bình. Trong một lớp học đông, nếu năng lực tự học chưa có nhiều thì người học sẽ gặp rất nhiều khó khăn, một số có thể sẽ không thể vượt chướng ngại vật trong lần đầu. Vì vậy, người dạy phải cố gắng rất nhiều mới có thể hỗ trợ cho người học được nhiều nhất có thể, sao cho người giỏi sẽ giỏi hơn thật nhiều, người mất căn bản cũng thấy được họ tiến bộ, và số ở giữa cũng có kết quả tốt hơn.